barbarzynskie tsunami glowny

Cisza przed burzą

Zmierzch tradycji

Potężne migracje zachodzące na przełomie IV i V wieku miały wpływ na zmiany osadnicze, jakie nastąpiły w dorzeczu Odry i Wisły. Około 430 roku nie istniały już dotychczasowe kultury archeologiczne, znaczna część ludności wywędrowała na zachód, jak Wandalowie i Burgundowie, lub na południowy wschód, jak Goci. Pozostawili po sobie cmentarzyska zlokalizowane w Polsce środkowo-wschodniej (Gródek nad Bugiem [21] [22], Masłomęcz [19] [20], Ulów [24] [27], Zdżarów [14]). Znajdowano na nich elementy wyposażenia grobowego, wskazujące na związki z tym odłamem Gotów, który już dotarł nad Morze Czarne. Wielkimi migracjami nie zostały tylko objęte plemiona Zachodnich Bałtów.

Główne kierunki wędrówki ludów zamieszkujących tereny w dorzeczu Odry i Wisły; według M. Mączyńskiej

Główne kierunki wędrówki ludów zamieszkujących tereny w dorzeczu Odry i Wisły; według M. Mączyńskiej

Zanika napływ importów rzymskich, z wyjątkiem wschodniorzymskich naczyń szklanych (Witkowo [15], Borkowice [16]) i złotych monet. Monety docierały poprzez Pomorze do Skandynawii  i mogą być świadectwem powracających grup barbarzyńców, którzy pozostawali w służbie Attyli lub byli w rzymskich oddziałach pomocniczych. To oni mogli przynieść ze sobą naddunajskie elementy stroju (Pyszków [18], Lublin [17]).

W tym czasie, zwłaszcza na Pomorzu, pojawiają się przedmioty, a nawet pochówki pochodzenia skandynawskiego i z dorzecza Łaby, które wskazują na niewielkie migracje w kierunku odwrotnym niż dotychczas. Proces ten będzie nasilał się w ciągu V wieku.

Wyposażenie grobu odkrytego w Witkowie, pow. słupski; Archiwum Muzeum Narodowego w Szczecinie

Wyposażenie grobu odkrytego w Witkowie, pow. słupski; Archiwum Muzeum Narodowego w Szczecinie

Naczynia gliniane z grobu odkrytego w Lublinie; zbiory Muzeum Lubelskiego w Lublinie

Naczynia gliniane z grobu odkrytego w Lublinie; zbiory Muzeum Lubelskiego w Lublinie

Puchar szklany, sprzączka do pasa i skuwka z osady w Kaliszu-Piwonicach; fot. S. Miłek

Puchar szklany, sprzączka do pasa i skuwka z osady w Kaliszu-Piwonicach; fot. S. Miłek

Barbarzyńcy najeżdżają imperium

Gdy w ostatniej ćwierci IV wieku granica na Dunaju została przełamana, hordy barbarzyńskie stały się stałym utrapieniem mieszkańców Imperium Romanum. Ok. 396 roku tak pisał o tym święty Hieronim:

Od przeszło dwudziestu lat codziennie leje się krew rzymska między Konstantynopolem a Alpami Julijskimi. Scytię, Trację, Macedonię, Dardanię, Dację, Tesalię, Achaję, Epir, Dalmację i wszystkie Panonie – pustoszą, szarpią, rabują: Goci, Sarmaci, Kwadowie, Alanowie, Hunowie, Wandalowie, Markomanowie. Ile matron, ile dziewic Bożych, ile niewinnych, szlachetnych ciał stało się zabawką tych potworów! Uprowadzeni w niewolę biskupi, wymordowani prezbiterzy i duchowni różnych stopni, zburzone kościoły, do ołtarzy Chrystusa przywiązane konie, powyrzucane relikwie męczenników: ´Płacz wszędzie, lęk i zgonów licznych widowiska´. Wali się świat rzymski [....]

Hieronim ze Strydonu, Listy, ks. J. Czuj, K. Pietras SJ, M. Ożóg (red.), Kraków 2010, t. II, list 60:16, s. 92

Wystawa zorganizowana przez:

mns uw

Projekt współorganizowany przez:

  • Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie-logo
  • Muzeum Lubelskie-logo
  • Muzeum Warmii i Mazur-logo
  • Muzeum w Lęborku-logo
  • Muzeum Archeologiczne w Poznaniu-logo
  • Muzeum Zamojskie w Zamościu-logo
  • Muzeum Regionalne im. Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim-logo
  • Muzeum Okręgowe w Rzeszowie-logo
  • Muzeum Archeologiczne w Krakowie-logo
  • Muzeum Miejskie Wrocławia-logo
  • Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu-logo
  • Narodowe Centrum Nauki-logo