Cisza przed burzą
Zmierzch tradycji
- 14 Zespół uzbrojenia z wyposażenia grobu 173 odkrytego na cmentarzysku w Żdżarowie
- 15 Pucharek szklany z wyposażenia grobu odkrytego w Witkowie
- 16 Pucharek szklany z wyposażenia grobu odkrytego w Borkowicach
- 17 Sprzączka do pasa z grobu odkrytego w Lublinie
- 18 Sprzączka do pasa znaleziona w Pyszkowie
- 19 Wyposażenie grobu 365 odkrytego na cmentarzysku w Masłomęczu
- 20 Wyposażenie grobu 206 odkrytego na cmentarzysku w Masłomęczu
- 21 Wyposażenie grobu 146 odkrytego na cmentarzysku w Gródku nad Bugiem
- 22 Zapinki kuszowate ze stopu miedzi z wyposażenia grobu 116 odkrytego na cmentarzysku w Gródku nad Bugiem
- 23 Srebrna zawieszka toporkowata znaleziona na osadzie w Gródku nad Bugiem
- 24 Brązowa sprzączka do pasa znaleziona w Ulowie
- 25 Brązowa rama sprzączki do pasa znaleziona w Ulowie
- 26 Brązowe dziobowate okucie końca pasa znalezione w Ulowie
- 27 Brązowe dziobowate okucie końca pasa znalezione w Ulowie
- 28 Wybór zapinek z cmentarzyska ciałopalnego w Tumianach
Potężne migracje zachodzące na przełomie IV i V wieku miały wpływ na zmiany osadnicze, jakie nastąpiły w dorzeczu Odry i Wisły. Około 430 roku nie istniały już dotychczasowe kultury archeologiczne, znaczna część ludności wywędrowała na zachód, jak Wandalowie i Burgundowie, lub na południowy wschód, jak Goci. Pozostawili po sobie cmentarzyska zlokalizowane w Polsce środkowo-wschodniej (Gródek nad Bugiem [21] [22], Masłomęcz [19] [20], Ulów [24] [27], Zdżarów [14]). Znajdowano na nich elementy wyposażenia grobowego, wskazujące na związki z tym odłamem Gotów, który już dotarł nad Morze Czarne. Wielkimi migracjami nie zostały tylko objęte plemiona Zachodnich Bałtów.
Zanika napływ importów rzymskich, z wyjątkiem wschodniorzymskich naczyń szklanych (Witkowo [15], Borkowice [16]) i złotych monet. Monety docierały poprzez Pomorze do Skandynawii i mogą być świadectwem powracających grup barbarzyńców, którzy pozostawali w służbie Attyli lub byli w rzymskich oddziałach pomocniczych. To oni mogli przynieść ze sobą naddunajskie elementy stroju (Pyszków [18], Lublin [17]).
W tym czasie, zwłaszcza na Pomorzu, pojawiają się przedmioty, a nawet pochówki pochodzenia skandynawskiego i z dorzecza Łaby, które wskazują na niewielkie migracje w kierunku odwrotnym niż dotychczas. Proces ten będzie nasilał się w ciągu V wieku.
Barbarzyńcy najeżdżają imperium
Gdy w ostatniej ćwierci IV wieku granica na Dunaju została przełamana, hordy barbarzyńskie stały się stałym utrapieniem mieszkańców Imperium Romanum. Ok. 396 roku tak pisał o tym święty Hieronim:
Od przeszło dwudziestu lat codziennie leje się krew rzymska między Konstantynopolem a Alpami Julijskimi. Scytię, Trację, Macedonię, Dardanię, Dację, Tesalię, Achaję, Epir, Dalmację i wszystkie Panonie – pustoszą, szarpią, rabują: Goci, Sarmaci, Kwadowie, Alanowie, Hunowie, Wandalowie, Markomanowie. Ile matron, ile dziewic Bożych, ile niewinnych, szlachetnych ciał stało się zabawką tych potworów! Uprowadzeni w niewolę biskupi, wymordowani prezbiterzy i duchowni różnych stopni, zburzone kościoły, do ołtarzy Chrystusa przywiązane konie, powyrzucane relikwie męczenników: ´Płacz wszędzie, lęk i zgonów licznych widowiska´. Wali się świat rzymski [....]
Hieronim ze Strydonu, Listy, ks. J. Czuj, K. Pietras SJ, M. Ożóg (red.), Kraków 2010, t. II, list 60:16, s. 92